Sözlük bir çok kimsenin başvurduğu, bazı kimselerin hemen başucunda bulundurduğu ve zaman zaman okuduğu, göz gezdirdiği temel bir kitap olsa gerektir.
Mesela İlber Ortaylı hemen başucunda bir sözlük bulunduruyormuş. Bir kültür/sanat kanalı olan TV kanalında ‘ Film gibi Hayatlar’ adlı programda Hülya Koçyiğit e konuk olan İlber Ortaylı kendi açıkladı; hafızayı kuvvetlendirmek için hemen başucunda bulunan sözlüğe başvuruyormuş.
İlber Ortaylı nın hafizasi çok kuvvetli.
Bunun için çok başka yollar deneyen insanlar var. Uzmanlardan çok başka yollar öneriyorlar.
Mesela bir bilge olan Alev Alatlı okurken yanınızda bir sözlük bulundurun diye salık veren insanlardan biriydi.
Divan-ı Lugat ul Türk nasıl bulundu ve yeni baskıları nasıl yapıldı bunları ayrı bir yazı konusu yapacağım.
Ali Emiri Efendi nin macerası çok ilginç ve dikkate değer bir konu.
Türklere bir çok eserin adı biliniyor ama ne yazık ki kendisi ortada yok.( Prof. Dr. Mehmet İpsirli)
Divan-ı Lugat ul Türk Bağdat ta yazılıyor.
Ve kullanılan hat Selçuklu hattı.
Kaşgarlı Mahmut 16 yıl Türk topraklarını geziyor.
Kaşkarlı Mahmut Doğu Türkistan toprakları sınırları içinde Opal de doğuyor.
Bugün herhangi bir yazar roman, yada öykü gibi şeyler yazarken kullandıkları sözcük sayısı 2000-3000 arası.
Oysa ki Divan-ı Lugat ul Türk te 9000 kelime var.
Divan-ı Lugat ul Türk Türklere ait en büyük sözlük.
Bizim Evliya Çelebi nin yazdığı ‘ Seyahatname’ de 5000 bin kelime var. Seyahatname 10 cilt.
Divan-ı Lugat ul Türk çok farklı bir lugat. Lugat in kapsamı çok geniş tutulmuş. Türklere ait atasözleri, şiirler, bilgiler var.
Folklor ve botanik hakkında bilgiler var.
Lugat te çok farklı ve çok yönlü atlas bulunmakta ve bu atlasta Türklerin yaşadıkları yöre tam ortaya alınmış etraftaki ülkeler Çin, Japonya vs. yanında ormanlar, dereler farklı renkler ile işaretlenmiş.
Bizde bilinen ve kullanılan sözlükler TDK bastığı bir sözlük var. Öte yandan Ferit Tevellioğlu’ nun hazırladığı Osmanlıca-Türkçe sözlük. Bu sözlük bende vardı. Dr olan kardeşim aldı. Bana lazım olur diye. Divan-ı Lugat ul Türk ün bir sayfasında Türk boylarının damgalarinin yer aldığı bir sayfa var.
Bu özel sözlüğü ilk kez Kilisli Rıfat çevirmiş.
Daha sonra Besim Atalay’ın çevirdiği bilinmektedir.
