Öğrenilmiş çaresizlik, bir kişinin tekrar tekrar stresli bir durum yaşamasından sonra ortaya çıkan bir durumdur. Durumu kontrol edemeyeceklerine veya değiştiremeyeceklerine inanmaya başlarlar ve bu yüzden de değişim fırsatları ortaya çıktığında bile denemekten korkarlar.
Psikologlar ik kez 1967 de hayvanlar (köpekbalığı vb.) üzerinde yapılan bir dizi öğrenilmiş çaresizlik deneyi ardından durumu tanımladılar ve bulgularının insanlar için de geçerli olabileceğini öne sürdüler. Öğrenilmiş çaresizlik, artan stres ve depresyon duygularına yol açar. Bazı insanlar için travma sonrası stres bozukluğu ile de bağlantılıdır. Stresli veya travmatik durumlar yaşayan bir kişi öğrenilmiş çaresizliği geliştirebilir.
Amerikan Psikoloji Derneğine göre, birisi defalarca kontrol edilemeyen stresli durumlar ile karşı karşıya kaldığında, öğrenilmiş çaresizlik ortaya çıkar. Bu durumda çaresiz olduklarını öğrenirler ve değişim mümkün olsa bile artık durumu değiştirmeye çalışmazlar. Bu deneyime sahip bir kişi, etrafındaki olayları kontrol edemeyeceğini anladığında, motivasyonunu kaybeder. Kişilerin koşullarını değiştirmesine izin veren bir fırsat ortaya çıksa bile, harekete geçmezler. Bu durumu yaşayan bireyler genellikle daha az karar verirler. Bu aynı zamanda bir kişinin depresyon riskini de artırabilir.
Bu durumu tanımlayan psikologlardan biri, üç temel özelliği ayrıntılı olarak açıklıyor. Travma karşısında pasif olmak, tepkilerin travmayı kontrol edebileceğini öğrenme zorluğu ve stres seviyelerinde artabilir. Bu durumdaki insanlar, genellikle kötü şeylerin olacağını ve bunlar üzerinde çok az kontrol sahibi olduklarını kabul ederler. Potansiyel bir çözüm olsa bile sorunları çözmede başarısızdırlar. Öğrenilmiş çaresizliği olan insanlar bunun üstesinden gelebilir.
En yaygın öğrenilmiş çaresizlik tedavisi terapidir, özellikle de bilişsel davranışcı terapidir. İnsanların, düşünme ve davranış biçimlerini değiştirerek bu tür zorluklanın üstesinden gelmelerine yardımcı olur. Terapi’de insanlar şunları yapabilir, destek ve cesaret alın, öğrenilmiş çaresizliğin kökenlerini keşfedin, çaresizlik duygularını azaltmanın yollarını geliştirmek, öğrenilmiş çaresizliğe katkıda bulunan olumsuz düşünceleri belirleme, öğrenilmiş çaresizliği pekiştiren davranışları belirleme, düşünceleri ve davranışları daha olumlu ve faydalı olanlarla değiştirin. Bir sonraki köşe yazıma kadar, olabildiğince çaresizlikten uzak durun. Her şeyin bir çaresi vardır. Görüşmek üzere sevgili okuyucularım.
