Blagay, Mostar’ın içinden de geçen ve Bosna-Hersek’in en büyük nehirlerinden biri olan ‘’Neretva’’nın önemli kollarından biri olan ‘’Buna Nehri’’nin doğduğu yer. Küçük bir yerleşim birimi olan Blagay’ı önemli kılan ise hemen su kaynağının bulunduğu mağaranın yanıbaşında bulunan ‘’Blagay Tekkesi’’. Osmanlıların eline geçtikten sonra muhteşem bir doğaya sahip bu bölgede kurulan bu tekke Bosna’nın yerel halkı olan Boşnakların hızlı müslümanlığı seçmesinde çok önemli bir rol oynadı.
Bir Bektaşi tekkesi olarak kuruldu. Osmanlılar özellikle Balkanlara (Yeniçeriler de Bektaşi dergâhına bağlıydı) yolladıkları Bektaşi dervişleri ve babaları sayesinde çok kısa sürede yüzbinlerce kişinin İslamlaşmasını sağladı. Bektaşi dervişlerinin hoşgörülü ve özellikle hakkaniyetli tavırları, tarih boyunca hep karmaşa ve savaş içinde yaşamış, bölge halkının Müslümanlığa büyük sempati duymasını sağladı. Osmanlı da bu yeni Müslüman olan halka hemen kucak açtı ve kendi öz halkı olarak kabul etti.
Bu sevginin simgesi de Blagay Tekkesi’ydi. Oldukça mütevazı bir tekke olan Blagay, etrafına daha sonra tekkenin mimari dokusuna uygun yapılan binalarla görkemli bir yapı topluluğu olmuştur. Tekkenin içerisinde ayrıca Sarı Saltuk’a ait olduğu söylenen mezar da bulunuyor. Perşembe akşamları zikir ayinlerinin de yapıldığı tekkede, her yıl mayıs ayında, on binlerce insanın katıldığı mevlit programı düzenleniyor.
Sarı Saltuk, beylerin ve kralların mezarına sahip çıkmak isteyeceklerini söyleyerek her isteyene verilmek üzere birer tabut hazırlamalarını vasiyet etmiştir. En ünlü Sarı Saltuk türbesi, halkının 13. yüzyılda İslamiyet’e geçmesine önayak olduğu rivayet edilen İznik’te bulunmaktadır. Saltukname’nin çeşitli yerlerinde Sarı Saltuk’un yer altından şifalı sular çıkardığı anlatılmaktadır. Sarı Saltuk türbelerinden birisinin yer aldığı, Bosna-.
Sarı Saltuk, Fatih Sultan Mehmet’in oğlu Cem Sultan’ın himayesinde derlenen ‘’Saltukname’’ adıyla da bilinen halk efsanesinin kahramanı. Anadolu’nun ve Rumeli’nin fethi sırasında önemli rol oynayan efsaneleştirilmiş bir Bektaşi babası.
Sarı Saltuk, Dede Korkut, Nasreddin Hoca gibi çok geniş bir coğrafyanın destan kahramanı. Bu yüzden birçok yerde türbesine rastlamak mümkün. En ünlüleri ise İznik ve Blagay’da ki türbeler. Güçlü, korkusuz ama bir o kadar da bağışlayıcı ve hakkaniyetli bir kahraman olan Sarı Saltuk, bu özellikleriyle birçok coğrafyada halkın sevgilisi olmuş. Hatta sadece müslümanlar için değil Hristiyanlar için de önemli bir kahraman. Bu yüzden Blagay Tekkesi’ni her dinden yüzbinlerce kişi ziyaret etmekte.
12 türbesi olduğu söylenen Sarı Saltuk’un bu kadar çok türbesinin olmasının sebebinin, İslamiyet’in yayılmasını sağlamak amacıyla türbelerinin birden fazla yerde olmasını kendisi istemesi olduğu rivayet ediliyor.
Bosna-Hersek’in Mostar kenti yakınlarındaki Blagay Alperenler Tekkesi, 600 yıl önce Anadolu’dan bölgeye gelen dervişler tarafından Buna Nehri’nin kaynağına kurulmuş. Tekke, Bosna-Hersek’in bağımsızlığıyla birlikte yeniden açılmıştı.
İnsanların bir araya gelmesi, bir arada ibadet, dua, zikir yapabilmesi için kurulan tekkeler, doğası gereği insanlar için her zaman bir cazibe merkezi olmuştur. Kurucusu olan ya da içerisinde bulunan zatlara duyulan hürmet ve muhabbet tekkeler etrafında gelişen inanç anlayışlarını günümüzde de beslemeye devam etmektedir.
Asıl adını kurucusu Sarı Saltuk‘dan alan tekke, günümüzde bulunduğu kasabanın adıyla anılıyor. 15.yy başlarında Alperenler tarafından; “Yaratılanı Yaratan’dan ötürü sevmek” idealiyle kurulan bir tekkedir.;
Türbe (Sarı Saltuk ve Şeyh Açıkbaş) ibadet odaları, misafirhane, mutfak, hamamlık, iç avlu ve abdesthane bölümlerinden oluşmaktadır.
Osmanlının, kan dökmeden cihat etme fikrinden doğan fetih politikası gereği özellikle Balkanlar’a yolladıkları Bektaşi dervişleri ve babaları sayesinde çok kısa sürede yüz binlerce kişinin Müslümanlaşmasını sağladı. Bektaşi dervişlerinin hoşgörülü ve özellikle hakkaniyetli tavırları, tarih boyunca hep savaş ve zorluklar içinde yaşamış, bölge halkının Müslümanlığa sempati duymasında önemli rol oynadı. Sarı Saltuk da Balkanlar’a gelen ilk dervişlerden biriydi. Kurduğu bu tekkede Boşnakların Müslüman olmasında çok önemli bir role sahiptir.
Blagay Tekkesi mutfağında her yıl aşure gününde büyük kazanlarda aşure pişirilip bölge halkına dağıtılıyor. Mayıs ayının ikinci cuması ve 28 Mayıs gecesi Fatih Sultan Mehmet’i anmak için tekkede özel programlar düzenleniyor.
Balkanlara ilk giden aşiret olarak ünlenen Sarı Saltık dervişleri ve aşiretiyle zâviyelerini kurup yaşamaya başladığında Bogomilizm mezhebi (*) bölgede oldukça yaygındı. Bogomiller ile Müslümanlar arasındaki bu inanç yakınlığının sonucu, sınırlı da olsa Bogomilizm’den İslam’a geçiş sürecinin yaşanmış olması mümkündür Bu nedenle Sarı Saltık ve aşiretinin, Balkanlarda İslamlaşmayı başlattığı görüşü oldukça yaygındır.
(*) Bogomilizm, Orta Çağ’da Bulgaristan’da ortaya çıkıp Avrupa’nın doğu ve batısında pek çok ülkede insan kitlelerini etkilemiş bir dinî akımdır.
Bogomil tarikatı insan ruhunun Tanrı tarafından, insan vücudunun ise Tanrı’nın daha yaşlı oğluolan ve Havva’yı günaha düşürdüğünde yaratma
gücünü kaybeden İblis tarafından yaratıldığına inanmışlardı.
